Draagvlak creëren voor onderwijsvernieuwingen

27 feb Draagvlak creëren voor onderwijsvernieuwingen

In een eerdere whitepaper bespraken we hoe belangrijk het is om een onderwijsvernieuwing te starten met een duidelijke visie en een helder doel. Maar hoe zorg je ervoor dat deze verandering ook daadwerkelijk wordt gedragen binnen de organisatie? Te vaak wordt een nieuwe werkwijze top-down opgelegd, met het idee dat een snelle training voldoende is om de verandering te laten landen. Dit werkt zelden. Om een klimaat te creëren waarin verandering kans van slagen heeft, is meer tijd en een strategische aanpak nodig. Zie fase 1 van het model van Kotter. 

Waarom snelheid niet altijd loont

Het is begrijpelijk dat scholen haast hebben om verbeteringen door te voeren. De werkdruk is hoog, de middelen beperkt, en er ligt een sterke focus op resultaten. Maar een onderwijsvernieuwing die onvoldoende draagvlak heeft, zal vroeg of laat stranden. Dit betekent verspilde tijd, geld en energie. Juist door eerst te vertragen, kun je uiteindelijk versnellen.

De valkuil van top-down implementatie

Veranderingen die enkel door het management worden opgelegd, zonder betrokkenheid van docenten en andere belanghebbenden, worden vaak met scepsis ontvangen. Docenten voelen zich overvraagd en missen eigenaarschap over de veranderingen. Dit leidt tot onnodige weerstand, een gebrek aan motivatie en uiteindelijk falende implementatie.

De rol van een leidende coalitie

Een succesvolle onderwijsvernieuwing vraagt om een goed samengestelde leidende coalitie. Dit is een groep mensen binnen de school die een sleutelrol speelt in het draagvlak en de implementatie van de vernieuwing. Veel werkgroepen beginnen met enthousiaste docenten die volledig achter de verandering staan. Dit is logisch, maar niet voldoende. De rest van het team volgt namelijk niet automatisch. Mensen zijn kuddedieren en laten zich eerder overtuigen door collega’s die dicht bij hun eigen standpunt staan dan door degenen die al volledig overtuigd zijn.

Om een effectieve coalitie te vormen, kun je medewerkers grofweg indelen in vier groepen:

1. ++ Positief: Sterke voorstanders, willen graag aan de slag.
2. +- Positief kritisch: Eens met de visie, maar zien ook uitdagingen en mogelijke valkuilen.
3. -+ Negatief kritisch: Twijfelen over de visie, hebben veel bezwaren.
4. — Afwijzend: Zien de verandering niet zitten en zijn niet bereid zich eraan te committeren.

Veel teams werken uitsluitend met de ++ groep, wat resulteert in een energieke start, maar onvoldoende draagvlak bij de rest van de organisatie. Het is effectiever om een coalitie samen te stellen waarin ook +- en -+ mensen vertegenwoordigd zijn. Zij hebben een grotere overtuigingskracht bij collega’s die nog twijfelen en kunnen weerstand verlagen. Vermijd echter om de — groep in deze kopgroep te zetten; dat kost te veel energie en leidt zelden tot een positieve bijdrage. Deze groep zal pas volgen als de meerderheid al overstag is en de eerste successen zichtbaar worden. En helaas zijn er ook een paar die besluiten weg te gaan.  Maar waar heb je nog meer op te letten bij het vormen van zo’n leidend team? 

Succesvolle samenstelling van een leidende coalitie

• Selecteer mensen met dezelfde waarden die passen bij de visie en betrek alle formele functies en rollen, inclusief het ondersteunend onderwijspersoneel (OOP).
• Kies daarnaast mensen die informeel leiderschap tonen door hun geloofwaardigheid. Dit kan voortkomen uit:
  • Hun opgebouwde vertrouwen
  • Expertise over een onderwerp
  • Erkenning als deskundige
  • Eerdere prestaties en bijdragen binnen de organisatie
  • Ook anciënniteit en senioriteit spelen een belangrijke rol
  • Net als natuurlijk leiderschap: mensen die anderen van nature inspireren en die collega’s graag volgen.

Het leggen van deze puzzel zorgt ervoor dat je een coalitie hebt die breed gedragen is en samen met het managementteam (MT) de vernieuwing kan vormgeven. Deze groep wordt niet alleen de drijvende kracht achter de verandering, maar ook een sparringpartner voor het MT.

Daarnaast is het essentieel om lang met elkaar over de visie te praten, een gezamenlijke taal te ontwikkelen en naar elkaar te luisteren. Dit helpt om de visie breed binnen de organisatie te verspreiden en ervoor te zorgen dat de hele schoolgemeenschap zich ermee verbonden voelt.

De impact op lange termijn

Door te investeren in een brede en diverse leidende coalitie, vergroot je niet alleen de kans op een succesvolle implementatie, maar zorg je ook voor een duurzame verandering. Wanneer mensen zich gehoord voelen en eigenaarschap ervaren, nemen ze verantwoordelijkheid en dragen ze de vernieuwing actief uit. Dit voorkomt dat veranderingen slechts tijdelijk zijn en uiteindelijk verwateren.

Onderwijsvernieuwingen vragen om meer dan een heldere visie en een trainingstraject. Zonder draagvlak blijft elke verandering oppervlakkig en tijdelijk. Door te investeren in een zorgvuldig samengestelde leidende coalitie, waarin niet alleen de enthousiaste voorstanders maar ook de kritische denkers vertegenwoordigd zijn, vergroot je de kans op een succesvolle en blijvende verandering. Het kost tijd om dit fundament te leggen, maar deze investering betaalt zich dubbel en dwars terug in een toekomstbestendig onderwijsbeleid.

Wil je meer weten over hoe je draagvlak voor onderwijsvernieuwing kunt vergroten? Neem contact met ons op voor een strategisch advies op maat.